Eerste landelijke monitor niet-gebruik toeslagen geeft inzicht in wie geld misloopt

Deze week publiceerde het Ministerie van Financiën de door Panteia, Revnext en de Universiteit Leiden, in opdracht van Dienst Toeslagen, opgestelde de resultaten van de eerste landelijke monitor niet-gebruik van toeslagen. Deze monitor laat zien hoeveel mensen die recht hebben op zorgtoeslag, huurtoeslag, kindgebonden budget of kinderopvangtoeslag deze toeslagen niet aanvragen — en daarmee geld laten liggen.

"Het is van belang niet-gebruik zoveel als mogelijk tegen te gaan, daarvoor is inzicht in (de oorzaken van) niet-gebruik noodzakelijk." - S.Th.P.H. Palmen-Schlangen, de staatssecretaris van Financiën - Herstel & Toeslagen, in de Stand van zakenbrief Dienst Toeslagen

Het verminderen van niet-gebruik is een belangrijke doelstelling van Dienst Toeslagen, in lijn met aanbevelingen van de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) en het programma Werk aan Uitvoering (WAU). Door niet-gebruik structureel in kaart te brengen, kunnen gerichte maatregelen worden genomen om het toeslagenstelsel toegankelijker en effectiever te maken.

Belangrijkste uitkomsten

De monitor, gebaseerd op gegevens uit 2021, laat zien dat niet-gebruik vooral voorkomt bij de zorgtoeslag en huurtoeslag. Zo vroegen in 2021 naar schatting:

• Bijna 600.000 mensen geen zorgtoeslag aan, terwijl zij daar wel recht op hadden (11,8% van de rechthebbenden), goed voor een bedrag van ruim €515 miljoen.
• Bijna 175.000 huishoudens geen huurtoeslag aan (11,0%), bijna €474 miljoen.
• Ruim 100.000 huishoudens geen kindgebonden budget aan (8,0%), ongeveer €164 miljoen.
• Bij de kinderopvangtoeslag ligt het niet-gebruik aanzienlijk lager op 3,4%, ongeveer 14.000 huishoudens, al ontbreekt hier betrouwbare informatie over de gemiste bedragen.

Grote verschillen tussen groepen

De cijfers laten bovendien duidelijke verschillen zien tussen groepen. Niet-gebruik komt relatief vaker voor bij zelfstandigen, paren zonder kinderen, en mensen met een koopwoning of private huurwoning. Huishoudens met lage inkomsten maken juist relatief goed gebruik van hun rechten. Dat geldt ook voor jongeren (tot 29 jaar). Ook blijkt dat wie geen gebruik maakt van één toeslag, vaak ook andere toeslagen laat liggen.

Toekomstige monitoring en aanbevelingen

De monitor is opgezet als structureel instrument om niet-gebruik in de tijd te volgen. Hiervoor is het cruciaal dat hoogwaardige data periodiek beschikbaar blijven. Daarnaast zijn er verbeterpunten mogelijk, zoals betere benutting van gegevens over zorgverzekeringen, toeslagpartners en formele kinderopvang. Hiervoor is nader juridisch en praktisch onderzoek nodig.

De monitor biedt een solide basis om gerichte maatregelen te ontwikkelen en te beoordelen of beleid effect heeft. Zo wordt het mogelijk het toeslagenstelsel toegankelijker en begrijpelijker te maken voor iedereen die daar recht op heeft.

Samenwerking en vervolg

Bij de ontwikkeling van de monitor is nauw samengewerkt met onder meer het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), het Centraal Planbureau (CPB), de ministeries van Financiën, BZK, SZW en VWS en met vertegenwoordigers van Dienst Toeslagen. De komende jaren wordt de monitor verder doorontwikkeld en periodiek geactualiseerd.

"De monitor niet-gebruik is ontwikkeld om in een specifiek jaar de omvang van het niet-gebruik te schatten en inzichtelijk te maken bij welke doelgroepen er in sterkere mate sprake is van niet-gebruik. Doel van de monitor is om herhaaldelijk uitgevoerd te worden en daarmee (op den duur) trends in het niet-gebruik inzichtelijk te maken." - staatssecretaris Palmen-Schlangen, in de Stand van zakenbrief Dienst Toeslagen

Meer informatie?

Bekijk het volledige rapport hier. De kamerbrief waarmee onder meer dit rapport met de Tweede Kamer is gedeeld, treft u hier.