Nieuwe casestudy gepubliceerd bij het European Urban Mobility Observatory

Al enkele jaren neemt Panteia deel aan het EU Urban Mobility Observatory, een initiatief van DG MOVE (Directorate-General for Mobility and Transport) van de Europese Commissie om solide en betrouwbare informatie over stedelijke mobiliteit te bieden. Het observatorium bereidt onder andere casestudy’s voor waarin goede praktijkvoorbeelden van duurzame stedelijke mobiliteitsinitiatieven en -strategieën worden getoond.

Panteia nam deel aan de voorbereiding van de casestudy over het regionale Sustainable Rural Mobility Plan (SRMP) voor het Balatonmeer, onlangs gepubliceerd door de Europese Commissie.

Context

Het Balatonmeer, het grootste meer van Centraal-Europa en de belangrijkste toeristische bestemming van Hongarije, wordt geconfronteerd met aanzienlijke seizoensdruk op de vervoers- en milieugerelateerde infrastructuur. Om deze uitdagingen aan te pakken ontwikkelden regionale stakeholders een Sustainable Rural Mobility Plan (SRMP) dat is afgestemd op de unieke behoeften van het gebied. Deze baanbrekende strategie integreert actieve mobiliteit, openbaar en watervervoer en ruimtelijke ordening, terwijl het sterke samenwerking tussen stakeholders bevordert. De casestudy biedt waardevolle lessen voor andere landelijke en recreatiegebieden in Europa en laat zien hoe duurzame mobiliteit veerkracht, connectiviteit en milieubeheer kan versterken in toerismedreven regio’s.

Tijdens het hoogseizoen kan de bevolking van de nederzettingen rond het meer verdubbelen of zelfs verdrievoudigen, wat een aanzienlijke belasting vormt voor de lokale infrastructuur, natuurlijke hulpbronnen en vervoersnetwerken. De vraag naar mobiliteit stijgt sterk in deze maanden, wat leidt tot verkeerscongestie, toenemende vervuiling en hogere druk op het milieu van de regio. Deze seizoensdruk is bijzonder problematisch in een regio die wordt gekenmerkt door kleine, verspreide nederzettingen en een gebrek aan grote stedelijke centra, wat het moeilijk maakt om diensten te coördineren en om uitgebreide planningsstrategieën te implementeren.

The Sustainable Rural Mobility Plan (SRMP)

Als reactie op deze uitdagingen erkenden lokale en regionale stakeholders de noodzaak van een meer samenhangende en contextsensitieve aanpak van mobiliteitsplanning. Geïnspireerd door de principes van Sustainable Urban Mobility Plans (SUMPs), maar aangepast aan landelijke en recreatieve contexten, ontwikkelden zij het Sustainable Rural Mobility Plan (SRMP) voor het Balatonmeer. Dit plan streeft naar een balans tussen toerismeontwikkeling, milieubescherming en ruimtelijke integratie. Het benadrukt de ontwikkeling van flexibele, inclusieve en duurzame mobiliteitssystemen die de unieke kenmerken van de regio weerspiegelen.

Het plan tracht institutionele versnippering te overwinnen, seizoensgebonden vraagpatronen aan te pakken en een blauwdruk te bieden voor toekomstige ontwikkeling die zowel het natuurlijke landschap als de behoeften van de lokale bevolking respecteert. Daarmee is het Balatonmeer een toonaangevend voorbeeld geworden van hoe landelijke en toerisme-intensieve regio’s innovatieve mobiliteitsstrategieën kunnen toepassen om duurzame groei en regionale veerkracht te bevorderen.

Het SRMP werkt met drie thematische pijlers:

• Mobiel Balaton, gericht op het waarborgen van toegankelijkheid en connectiviteit gedurende het hele jaar;
• Veerkrachtig Balaton, gericht op het beheersen van seizoenspiekverkeer en het bevorderen van systeemaangepastheid;
• Bewust Balaton, dat duurzame vervoerskeuzes en betere ruimtelijke mobiliteit nastreeft.

Deze pijlers vormden de basis voor de ontwikkeling van praktische vervoers- en ruimtelijke maatregelen, afgestemd op de behoeften van de regio:

• Actieve mobiliteit en micromobiliteitsopties zijn geïntroduceerd. De fietsinfrastructuur rond het meer is aanzienlijk uitgebreid, waardoor een beter verbonden en veiliger netwerk is ontstaan voor zowel toeristen als bewoners.
• De diensten voor openbaar vervoer hebben een ingrijpende hervorming ondergaan, met een uitgebreide herziening van de regionale bustijden om frequenties en aansluitingen te optimaliseren, vooral tijdens het hoogseizoen, zodat het aanbod beter aansluit op de toeristische vraag.
• De spoorwegdiensten langs de oevers zijn verbeterd om snellere en betrouwbaardere alternatieven voor autoverkeer te bieden. Waar mogelijk is de coördinatie tussen bus- en treinverbindingen verbeterd om reizen te stroomlijnen en wachttijden te verkorten.
• Watervervoer, historisch gezien een onderbenut vervoermiddel op het Balatonmeer, is geselecteerd voor revitalisering. Er zijn verbeteringen gepland voor de infrastructuur en diensten van veerverbindingen, met bijzondere aandacht voor de verbinding Tihany–Szántód — de enige route die het hele jaar door in bedrijf is.
• Verbeteringen aan de weginfrastructuur richtten zich op het verbeteren van de veiligheid en het verminderen van congestie op belangrijke punten. In plaats van grote nieuwe wegen te bouwen, gaf het SRMP prioriteit aan kleinschalige maar impactvolle maatregelen zoals rotondes, voetgangersoversteekplaatsen en herontwerp van kruispunten.
• Nederzettingen werden aangemoedigd om transitgerichte ontwikkelingsmodellen toe te passen, waarbij woningen, diensten en voorzieningen in de buurt van openbaar vervoer-hubs worden geplaatst.

Overdraagbaarheid

De lessen van het Balatonmeer zijn overdraagbaar naar vergelijkbare toeristisch georiënteerde landelijke en semi-landelijke regio’s in Europa, zoals de Griekse eilanden, Madeira, Mallorca en de Bodensee, die vergelijkbare uitdagingen kennen op het gebied van seizoensgebonden toerisme, milieugevoeligheid en bestuurlijke versnippering. De SRMP-aanpak biedt een reproduceerbaar kader voor deze gebieden en toont aan dat duurzame mobiliteit in landelijke regio’s haalbaar is met de juiste institutionele ondersteuning en betrokkenheid van de gemeenschap. De casus van het Balatonmeer toont dat op maat gemaakte, data-gedreven strategieën effectief kunnen bijdragen aan hoe landelijke regio’s toerisme, connectiviteit en duurzaamheid beheren.

 

“De casus van het Balatonmeer is een uitstekend voorbeeld van metropolitane governance, waarbij een aantal actoren hun beleid op elkaar moeten afstemmen. Maar dit soort governance in een landelijke context is een opkomende innovatie. Deze casestudy zal als inspiratie dienen voor andere vergelijkbare landelijke gebieden in Europa.” — Marcelo Matias, consultant transport & mobility bij Panteia en auteur van de casestudy.

 

Lees de volledige (Engelstalige) casestudy hier: Lake Balaton – SRMP approach to tourism

 

Fotocredits: Wikimedia Commons, ESPON, Lake Balaton Action Plan, MÁV Passenger Transport Company